Materi Cerita Cekak

Materi Cerita Cekak

Assalamualaikum Wr.Wb

Ing dinten kang cerahh niki, kula bade ngenei ngerti tentang bab Cerkak. Yuk langsung wae.

1.      Pangertosan lan Ciri-Ciri

         Cerita cekak utawi ingkang asring kacekak "Cerkak", inggih punika setunggaling wujud prosa naratif fiktif.

Ciri -ciri Cerkak:

1.                  Cerita cerkak limrahipun kirang komples tinimbang novel

2.                   Kadadosan saking setunggal pragmen/adegan

3.                  Gadhah setunggal plot utawi alur

4.                  Setting ingkang tunggal

5.                  Cacahing paraga ugi winates

6.                  Cakupan wekdalipun ugi cekak

         Salah satunggaling teges saking cerkak inggih punika kedah saged dipunwatos ngantos rampung ing satunggaling wekdal rikalanipun lelenggahan. Teges-teges sanesipun nyebutaken cekak saha panjangipun saged katingal saking cacahipun tembung-tembungipun inggih punika 7.500 tembung. Ananging menawi katingal saking karya kontemporer cerkak punika umumipun karya fiksi ingkang panjangipun botrn langkung saking 20.000 tembung saha boten kirang saking 1.000 tembung.

2. Unsur Intrinsik

          Unsur Intrinsik inggih punika unsur ingkang wonten ing salebeting cerkak piyambak. Ingkang kalebet unsur intrinsik :

1. Tema inggih punika underaning cariyo singkang dipunpitados saha dipundadosaken underaning

cariyos.
2. Latar (setting) inggih punika panggenan, wekdal, swasana ingkang wonten ing salebetipun 

cerkak.  Latar punika wonten 3, inggih punika : Latar Papan, Latar Wekdal, lan Latar Kawontenan.

3. Alur (Plot) inggih punika reroncening kadadosan ingkang wonten ing salebeting cariyos. Alur 

kaperang dados 3 inggih punika :

a) Alur Maju inggih punika reroncening kedadosan ingkang urutaning manut kaliyan urutaning  wekdal kedadosan ingkang wonten ing cariyos utawi cariyosipun tansah lumampah majeng.

b) Alur Mundur inggih punika reroncening kadadosan ingkang urutan kadadosanipun boten miturut urutan wekdal kadadosan utawi cariyos ingkang lampahipun mundur.

c) Alur Campuran inggih punika campuran antawisipun alur maju kaliyan alur mundur.

      Alur punika kaperang daods pinten-pinten tataran, inggih punika :

a) Pangantar inggih punika perengan cariyos ingkang awujud gegambaran wekdal, panggenan                saha kadadosan ingkang wonten ing wiwitaning cariyos.

b) Wiwitaning perkawis inggih punika peranganing cariyos ingkang minangka gegambaran                      prekawis ingkang dipunadhepi dening paraga cariyos.

c) Klimaks inggih punika prekawis ingkang wonten ing cariyos ingkang minangka undering                    cariyos.

d) Antiklimaks inggih punika prekawis sekedhik mbaka sekedhik sampun saged dipunlampahi, raos sumelang ugi sampun wiwit ical.

4. Watak inggih punika gegambaran watak utawi karakter paraga-paraga ingkang wonten ing cariyos, bab watak punika saged dipuntingali saking tiang aspek, inggih punika :

           a) Pacelathon paraga

           b) Gegambaraning paraga

           c) Gegambaraning blegering paraga

Kangge nggambaraken watak watuning setunggaling paraga, penyerat limrahipun ngginakaken teknik :

a. Teknik analitik : kagambaraken kanthi langsung dening panyerat.

b. Teknik dramatik, watak paraga kagambaraken kanthi :

1)   Nggambaraken baba badan saha tindak-tandukipun,

2)   Nggambaraken lingkungan gesangipun paraga,

3)   Basa ingkang kaginakaken paraga,

4)   Cara anggenipun mikir saking paraga,

5)   Cara wontenipun paraga sanes.

5.  Nilai / amanat / piwulang luhur inggih punika piweling ingkang badhe kaaturaken dening panganggit lumantar cariyos utawi piwulang ingkang badhe kaparingaken dhateng soksintena ingkang purun maos cariyos dening panyerat.

6. Cara panyerat nyariosaken / sudut pandang / point of view, inggih punika kalenggahanipun panyerat rikala nyariosaken.

a)      Minangka tiyang ingkang kapisan, panyerat dherek minangka paraga ing cariyos ingkang  kacariyosaken.

b)      Minangka tiyang ingkang katiga, panyerat minangka dhalang ing cariyosipun.

3. Unsur Ekstrinsik

          Unsur ekstrinsik inggih punika unsur-unsur ingkang wontenipun ing sanajiwinipun cariyos, ananging gadhah pangaribawa ingkang boten langsung ing cariyos punika. Unsur ekstrinsik punika :

a.       Nilai-nilai ing salebetipun cariyos (agami, kabudayan, politik, ekonomi),

b.      Latar belakang gesangipun panganggit,

c.       Kahanan sosial rikala cariyos punika dipundamel.

4. Nyerat Cerkak

Caranipun damel cerkak kados mekaten

             1. Angen2 pengalaman ingkang sampun kalampahan, lajeng pados tema ingkang trep 

                kaliyan pemanggihipun piyambak.

              2.  Damel cengkorongan (kerangka) cerkak.

              3. Mekaraken cengkorongan dados cerkak.

              4.  Ingkang dipungatosaken inggih menika :

                     a) Kedah wonten perkawis,

                     b) Wonten permasalahanipun (konflik),

                     c) Wonten endingipun (antiklimaks).

5. Tuladha Cerkak 

Wit iki sekitar 7 taun nuli yaiku panggon neng endi aku sanuli nunggu sahabatku mulih sekolah. Aku ro deweke beda sekolahan. Lan kabeneran sekolahne nduweni jam mulih sing luwih suwe tinimbang sekolahku.

Omah ku lan deweke pancen cedhak Mung pirang-pirang jangkah saka gerbang omahku, aku wis nganti neng gerbang omahe. Ning dudu mung amarga kuwi aku gelem nunggune nganti 1 utawa 2 jam-an.  Sahabatku kui jenenge Galang. Sahabat masa cilikku. Sahabat salawase kanggo aku.
“fira!”

“Wis nunggu suwe?” Takone. Aku gedek-gede. “ya uwis ayo!” Dheweke teras nggeret lengenku kanggo lunga. Tentu wae kanthi seneng ati aku manut wae. Lan akhire Aku lan Galang mandheg tepat neng ngarep tujuan sajrone iki. Stand cilik pangadol sosis bakar.

Kebiyasan ku lan Galag sadurung maju kanggo pesen yaiku bebarengan ngambu aroma gurih lan enak sing semerbak tekan irung nuli bareng padha ngucapke ukara lirih. “sosis bakarrr,”

Contoh cerkak bahasa jawa persahabatan - Sosis bakar. Kuwi alasan sabenere. Aku lan Galang sanuli tukune samulih sekolah. Kanthi  urunan dhuwit jajan sing turah Aku lan Galang tukune lan mangane bebarengan mlaku mulih. Padahal wektu dak elingi saiki, rasa sosis kuwi padha karo umume. (Baca juga cerkak bahasa jawa tentang persabatan terbaru 2016)

Bokmenawa amarga Galang, sahabat paling becik selawase, nggawe sosis krasa beda neng ilatku wektu kuwi. Kebiyasanku lan Galang terus neras nganti lulus sma. Mbasi wis padha-padha tuwuh dewasa, ning wektu ana ing stand sosis obong iki, Aku lan Galang nglalekne kuwi kabeh. Nganti mubarang dina..

“Aku arep lunga,” jarene karo nyekeli jojohan sosis bakar karo mlaku.
“Menyang endi?” Takonku sing durung fokus amarga isih nglegena mangan sosis bakar kuwi.
“Amerika,”

“Pirang dina?” Takonku sing isih mangan sosis daripada ukara-ukara sing sahabatku omongake.
Galang mandheg mlaku. Nuli nyaka, ngadhep aku lan nguwaske mripatku.

Lan jebulna…

Aku ora ngerti sakwise persahabatan Aku lan Galang lasan taun kapungkur, Galang ngono ala ndeleke lelara kanker pankrease sing wis menginjak stadium akhir kuwi. Lan gobloke aku, aku ngelingake. Mung berselang setaun kawit kelungane menyang amerika kanggo mbisakne pangobatan, aku kudu nekani acara panguburanane. Galang tilar,

Awale aku nyat nesu banget babagan apa sing wis kedadean. Miturutku Galang yaiku wong paling ala sadonya. Ning, hal iki mbanjur neng kesedhihan lan penyesalan sing njero banget kanggo aku.

Aku sedih banget. Aku dadi pangurung lan rutin nekani kuburane. Ngresiki suket liar sing mbeling tuwuh lan mekewuhi kebecikan kijinge. Kedadean iki nimbulke kebiyasan anyar kanggo aku. 7 taun nuli. Kebiyasanku kuwi terus mbanjur nganti nang akhire simbok pitakon.

“Kowe arep menyang endi?”
“Tilik Galang, mbok,”
“Simbok serius. Kowe arep menyang endi?”

Aku meneng. Sabenere, aku ngerti pangarah saka pitakonan simbok kuwi. Ning aku sanuli lan terus mengalihke. Amarga nek nyat aku ngupadi kanggo njawab, dhadhaku bakal krasa sesek.

Aku ora seneng  amarga nek dhadhaku sesek, Galang bakal muncul neng pikiranku. Lan dina iki, kanggo ping pisan jero 7 taun, aku ora nekani kuburane Galang, sahabat sing tak demeniku.

Aku nekani wit gedhe iki, neng kene dhisik Aku lan Galang semasa sekolah, aku sanuli nunggune muncul karo ngeyup neng ngisor wit sing nuwa iki. Padha kaya aku sing wis umur 25 taun.

Dumadakan bayangan-bayangan Galang nekani aku. Wektu dheweke mlaku ngampiri aku. Nggeret lengenku. Mlaku bebarengan. Nuli nang akhire mandheg nang siji stand sing jebulna isih ana nduwe taun-taun kapungkur.

“Pak, sosis siji,”

Dumadakan sacara ora eling aku wis ana neng kene iki lan mesan sosis bakar neng kana. Aku mung bisa ngesem cilik. Galang, Kanggo sahabatku sing ana neng kana.

Aku ngangenke kowe karo sosis bakar sing awake dhewe tuku lan pangan bareng. Aku kangen kowe. Tenan. Apa kowe uga kangen aku? Aku nganti tersiksa digawene. Aku ndemeni kowe, sahabatku.

Materi Pawartos

Assalamualaikum Wr.Wb

Ing dinten kang sae niki, kula bade ngenei ngerti tentang bab pawartos. Yuk langsung wae.

1.       Pawarta yaiku kabar anyar utawa kedadean sing lagi dumadi ana sawijining panggonan sing bisa dicawiske liwat bentuk cetak, siaran, Internet, utawa lisan marang wong ketelu utawa wong akeh.

Kados sing wis diaturake ing nduwur wau pawarta bisa dicawesake liwat pirang-pirang bentuk kayata:

·         Bentuk cetak

Bisa awujud majalah/ koran contone: majalah djokolodang, majalah panjembar semangat, lan sanesipun.

·         Bentuk Siaran

Bentuk siaran iki pada samya kanthi liwat lisan anangeng mbutuhake media kanggo nyawisake pawarta menika. Contone: berita bahasa jawa TA TV, berita bahasa jawa JOGJA TV, berita bahasa jawa Radio Persatuan, berita bahasa jawa TV Semarang, lan sak panunggalane.

·         Liwat Internet

Wis genah bentuk siji iki yaiku sawijining berita basa jawa utawa pawarta basa jawa sing dicawisake lewat media internet bisa awujud website utawa blog. Contone situs sing nyawisake berita basa jawa: pawarta bahasa jawa, sesorah jawa, kumpulan cerita bahasa jawa, cerita wayang bahasa jawa, lan sak panunggalane.

·         Bentuk lisan

Yen bentuk lisan ini bisa dicawisake saka sapa wae, ateges warta sing dicawisake langsung saka sing ngerteni pawarta datheng tiyang ingkang pun paringi pawarta. Contone: anak marang bapak, utawa sewalike.

2.      Unsur Pawarta

Wondene unsur-unsur ana pawarta pada karo unsur sing ana ing berita yaiku nggamblangna babagan.

Apa                 (What)                       = Kedadean apa sing bakal dicawisake.

Sapa                (Who)                        = Sapa sing ngalami kedadean kasebut.

Kapan             (When)                      = Kapan kedadean kasebut dumadi.

Kepriye          (Why)                         = Kepriye kedadean kui bisa dumadi .

Nengndi         (Whrere)                   = Ana papan ngendi kedadean kui dumadi.

Kena apa        (How)                         = Merga apa kedadean kasebut dumati.

Pawarta sing paling apik yaiku warta sing nduweni 5 unsur utama sing wis kasebut neng nduwur mau. Mila saking menika siring kasebut 5W + 1H.

3.      Sifat Pawartos :

·         Aktual                                   : langsung.

·         Faktual                                 : objektif, sesuai fakta.

·         Cekak Aos                           : pendek, singkat, langsung intine.

·         Narik Kawigaten               : menarik perhatian dengan kalimat tanya.

·         Jangkep                               : lengkap.

4.      Jinis Pawartos :

·         Straight News (pawartos langsung)

·         Depth News (pawartos mendalam) : wonten nilai, fakta, data, lan dampak.

·         Investigation News : wonten penelitian/penyelidikan.

·         Interpetative News

·         Opini News : dereng wonteng fakta-fakta.

5.  Struktur panyeratan pawartos menika awujud :

1.       Irah-irahan

2.       Baris tengah (dateline)

3.       Teras pawartos

4.       Wos pawartos

6. Perangan ingkang nemtokake biji pawarto inggih punika :

a)      Aktualitas

b)      Gayut kaliyan papan kedadosan

c)       Gayut kaliyan unsur-unsur ing saklebeting kedadosan

d)      Gayut kaliyan pedamelan pamaos/pamiarsa

e)      Jangkeping pawartos

7. Ingkang perlu dipungatosaken nalika mirengaken pawartos utawi informasi inggih menika:

·         Mangertosi kanthi cetha perkawis ingkang dipunaturaken.

·         Mbedakaken informasi ingkang wigati saha ingkang boten wigati.

·         Nyathet informasi ingkang leres saha premati.

8. Perkawis ingkang kedah dipungatosaken nalika maringi panyaruhipun inggih menika :

·         Panyaruhipun menika sak mesthi nipun dipunaturaken kanthi cekak aos, padhat saha dipunronce kanthi sae.

·         Perkawis utawi bab ingkang dipunparingi panyaruhipun kedah cetha.

·         Tembung-tembung saha ukara ingkang dipunginakaken kedah gampil dipunngertosi utawi dipunpahami.

9. Tuladha

Lengene Bayi digunting Ibune Dewe

    Jombang.Miris banget kelakuane Nur Inani Ana,33,warga dusun Ngudirejo kec.Diwek.marang putrine dewe.dheweke tega ngunting tangan bayine kang isih umur 7 wulan dek wingi(25/8).nyebabake lengen kiwo bayine meh pedhot.

    “Otot lengene pedhot,sawise diwenehi pangrumatan,bayi kasebut terus dirujuk menyang RSUD dr.Soetomo Surabaya,”atur dr.Agung,dokter jaga UGD RSUD Jombang.

    Agung ngrujuk bayi kasebut menyang RSUD dr.Soetomo sawise nyuwun palilah menyang dokter spesialis.”sawise tatune ditutup,bayi langsung karujuk menyang RSUD dr.Soetomo.”ujare.kahanan balunge pedhot opo ora during iso menehi katrangan kang rinci.”kawulo dereng ngantos mreksani kahanan balunge langsung kawulo rujuk.”ujar  dr.Agung.

    Aisyah(jenenge bayi kasebut) digawa keluargane menyang RSUD Jombang jam 10.00 kahanane parah banget. Awake lemes,amergo ngetokake getih waras saka lengen kiwone. Nganti ora bisa nangis naming misek-misek lan luh mripate dredes terus.

    Tekan rumah sakit Aisyah gak kesuwen terus di infuse liwat sikile,sedelo banjur iso nangis.tangis Aisyah leren amergo bakake menehi dot susu formula.

    Aisya putri kang kapisan pasangan.Arifin,31 lan Nur Inani Ana. Kedadean diwiwiti saka tangise Aisyah,ora ngerti sebab opo kok nangis terus saka isuk. Ing omah gedhe iku,ana mung Aisyah,ibune lan simbah putri,Sa’adah,48. Arifin bapake Aisyah wiwit isukwis budhal menyang pasar cukir dodolan sayuran.”aku keprungu tangise wiwit jam 05.30”kandane salah sijine paman Aisyah omahe ora adoh saka omah korban.”tak kiro nangis lumrah.”tangise kok ora kaya biasane,tangisane kok suwe banget,padahal biasane bocah kuwi ceria banget.”Ature pamane.

Jam 09.30, dheweke ngajak Sa’adah niliki Aisyah ing kamare,sakarone kaget banget eruh tangane Aiayah ngetokake geteh nganti nelesi seprei lan jogan. Ibune dhewe mung mandeng wae.

    Ora kepingin putune tambah parah,Sa.adah lan putrane(paman Aisyah)gawa Aisyah menyang RSUD Jombang. Sawetara Aiyah dirujuk menyang RSUD dr.Soetomo Surabaya di kancani bapake dhewe jam 11.30, Sa’ada mulih niliki kahanan ibune korban.

    Arifin kaget banget weruh kahanan kaya mankene.”wektu kadadean aku isih ning par.saka pasar aku langsung budal mrene”kandane Arifin

Materi Uyon Uyon

Assalamualaikum Wr.Wb

Ing dinten kang indah niki, kula bade ngenei ngerti tentang bab uyon uyon. Yuk langsung wae.

1.      Andharan Uyon- Uyon:

•     Uyon- uyon saking tembung ‘manguyu-uyu’ inggih punika pasugatan gendhing mirunggan ing adicara pahargyan penganten utawa ing pagelaran ringgit purwa, inggih punika saderengipun Ki Dhalang miwiti makarya ndhalang, dipunwastani ‘patalon’ .

•     Unining  gendhing- gendhing tanpa joged / umume kanthi thuthukan alon.

•     Lelagon jawa sing ditembangke sinden tanpa jejogedan.

•     Soran utawa ‘instrumental’: inggih punika ingkang cara nabuhipun ‘sora’, ngginakaken ricikan/instrunent: Bong Manggala, Demung, Ricik, Kethuk/Kenong, Kempul/Gong saha Kendhang.

•      Gendhang Lirihan utawa alusan, inggih punika gendhing ingkang ngginakaken ricikan/ instrument ingkang cara nabuhipun ‘lirih’ utawa alus awujud: Gendher, Rebab, Slenthem, Siter,Gambang, Suling, Kethuk/Kenong, Kempul/Gong saha Kendhang minangka pamurba irama.

TULADHANIPUN UYON-UYON : LELAGON PANGATAK, LARAS PELOG PATHET ENEM

2. Kasusastran kang tinemu ing Gendhing

a.      Cakepan yaiku syair, tetembungan kang dienggo ing tembang.

b.      Cengkok yaiku lak-luking swara kanggo nglagokake tembang.

c.      Gendhing yaiku lelagoning gamelan kawangun saking mawarni aspek karawitan.

d.      Gamelan yaiku piranti karawitan kanggo ngiringi tembang, kayata; bonang, kendhang, gong kempul, gender, gong gedhe, peking, demung, saron, kenong, slenthem, gambang, rebab, siter, lsp.

e.      Laras yaiku rasa thinthingane swara cendhak nganti swara dhuwur.

f.      Titi laras yaiku angka minangka gantine laras (swara cendhak tekan swara dhuwur).

g.      Pathet yaiku ukuran cendhek lan dhuwure swara kanggo nglagokake tembang.

h.      Pedhotan yaiku pamedhoting swara ing tengahing tembang ing saben larik.

i.      Senggakan yaiku unen-unen mawa lagu ing satengahing tembang kang binarung swaraning gendhing/ pradangga.

j.  Swarawati yaiku waranggana, pesindhen, penyanyi putri.

k.  Wiraswara yaiku penyanyi kakung.

l.  Gerong yaiku tembang kang dilagokake bareng karo gamelan kanggo mbarengi gendhing, dene sing gerong para wiraswara/ pradangga.

m.  Sindhenan yaiku tetembangan kang dilagokake dening waranggana utawa pesindhen binarung swaraning gamelan/ lelagoning gendhing.

n.  Irama yaiku ukuran rindhik rikating panabuhing gamelan.

o.  Bawa yaiku tembang kanggo mbukani gendhing utawa miwiti gendhing tanpa tabuhan.

p.  Buka yaiku tetabuhan utawa swara kang kanggo bukani gendhing.

q.  Blimbingan yaiku wujud wilahan gender, slenthem, demung, saron, lan peking sing tengahe nganggo lingiran.

r.  Niyaga yaiku paraga kang ngayahi nabuh gangsa.

s.  Paniti yaiku paraga kang kajibah mranata tata rakiting gangsa ing panggungan lan ngupakawis gangsa.

t.  Karawitan yaiku gumelaring gangsa saprabote.

u.  Waranggana yaiku wanita ingkang ngrengga karaawitan kanthi sindhenan.

v.  Saprangkat yaiku gangsa jangkep, laras slendro lan pelog.

w.  Sapangkon yaiku namung laras slendro utawi pelog kemawon.

x.  Cokekan yaiku pagelaran karawitan kang ricikanipun gender, slenthem, kendhang batangan, siter, gong kemodhong.

y.  Alusan yaiku gender, gambang, rebab, siter, suling.

z.  Balungan yaiku demung, saron, peking.

3. Dudutan :

       Uyon-uyon punika wujuding Panawung Kridha sesarengan(kerja kolektif) ingkang betahaken jumbuhing raos, gotong royong, mat-sinamat lan bantu binantu boten wonten ingkang kepingin manjila piyambak saha tuwajuh ing ayahan lan jejibahan.

4. Kawruh Budhaya Gamelan Jawa

Miturut Baosastra Djawa W.J.S Poewadarminta, Gamelan inggih menika arane tetabuhan kang rericikane (Instrumen) akeh banget (Saron, Bonang, Gender, lsp). Bahan sing biasane dianggo nggawe gamelan arup perunggu utawa gangsa (campuran tembaga lan timahsari), Kuningan saha Barut (Wesi lan Plat).

Gamelan Jawa (Jawa tengah uga Yogyakarta lan sebageyan jawa wetan), umum e nadane luwih lembut lan nganggo tempo luwih alon. Amarga kui, Gamelan Jawa iku uga kasebut pentatonis. Saprangkat gamelan komplit iku nduwe 2 laras inggih punika Gaamelan Slendro lan gamelan Pelog. Laras slendro beda karo pelog, ing slendro ora ana nada 4 (papat/pat) karo 7 (pitu/pi). Laras Slendro nduwe 5 nada, inggih menika 1 2 3 4 5 6 kanthi interval kang padha. Dene laras pelog ik nduwe 7 nada inggih punika 1 2 3 4 5 6 7. Nadyan mangkono, gamelan pentatonis kuwi dhasare ana 5 nada (penta= 5, tone=nada).

Laras inggih punika swara kang ajeg dhuwure, ora owah,kasebut uga nada, sistemnada/tonalsystem. Laras slendro(SI.) ateges siistem ada kang manut cendhek-dhuwure lan intervalsaka  gamelan slendro,semono uga laras pelog (PI.).

Titi laras inggih punika notasi nada kang ditulis manut sistemnada laras lan pathete. Pathet ing laras slendro iku antane, pathet Nem (6), pathet (9),lan pathet manyura (Myr). Dene pathet ing laras pelog inggih punika, pathet Lima (5), pathet Nem (6), lan pathet Barang (Br.).

5.     Gamelan

·         Gamelan inggih punika tetabuhan kang rericikane akeh banget (miturut Baoesastra W.J.S).

·         Gendhang Lirihan utawa alusan, inggih punika gendhing ingkang ngginakaken ricikan/ instrument ingkang cara nabuhipun ‘lirih’ utawa alus.

·         Musik gamelan Jawa nduwe nada luwih lebut lan alon, gamelan Bali tempone luwih cepet, uga gamelan Sundha sing musike mndayu-dayu lan dominasi swara suling.

·         Laras pelog punika 1 2 3 4 5 6 7. Laras slendro punika 1 2 3 5 6.

Rericikanipun Gamelan

1.      Wujud Tabokan

1.	Kendhang Ageng	Kendhang sing paling gedhe ukurane dibandhing kendhang liyane. Swarane paling cendhek dhewe.
2.	Kendhang Ketipung	Kendhang kang paling cilik dhewe lan ngasilake swara paling duwur. Biasane ditabuh bareng karo kendhang ageng.
3.	Kendhang Ciblon	Kendhang kang duweni ukuran sedheng, luwih cilik ukurane dibandhing kendhang ageng lan wayangan. Swarane luwih duwur katimbang kaendhang ageng.
4.	Kendhang Wayangan	Kendhang sing ukurane sedheng, luwih cilik sithik lan swarane luwih dhuwur katimbang kendang ageng.

2.      Wujud Wilahan

1.	Gender	Gamelan kang kasusun ing papan kaya ayunan lan ngisore ana tabung/silinder saka pring lan wesi tipis kanggo ngatur gema swarane. Ditabuh ngagem bendha.
2.	Slenthem	Wujud balungan kang ngasilake swara alus katimbang balungan liyane. Ugi sinebat gender penembung/gender gantung.
3.	Gambang	Wujudipun gedhe tur dawa lan wilahanipun digawe saking kayu. Wilah kang luwih gedhe swarane luwih rendah.Ditabuh ngagem bendha
4.	Saron Demung	Jinis saron kang paling gedhe ukurane lan ngasilake swara paling cendhak. Wilah barung iku paling gedhe. Ditabuh ngagem gandhen.
5.	Saron Barung	Jinis saron tengah-tengah (antarane demung lan peking). Wilah barung luwih gedhe katimbang peking lan luwih cilik katimbang demung.  Luwih dhuwur swarane saka saron demung lan ukurane luwih cilik
6.	Saron Peking	Jinis saron kang paling cilik. Wilah peking luwih cilik katimbang demung lan barung, nanging luwih kandel. Luwih dhuwur swarane katimbang saon barung, ukurane luwih cilik.

3.      Wujud Wilahan Pencon

1.	Slentho	Cara nabuhipun dithuthuk.
2.	Gong Kemodhong	Ditabuh ngagem gembel.
3.	Kecer	Perangkat gamelan ditangkubake ing pasangane.

4.      Wujud Pencon

1.	Bonang Panembung	Wujud bonang kan paling gedhe.
2.	Bonang Penerus
3.	Bonang Barung	Wujud bonang sing luwih cilik saka bonag panembung lan penerus.
4.	Kethuk	Perangkat gamelan kang kasusun ing papan kaya ayunan, natane kaya kenong lan bonang. Rancakanipun luwih cendhek katimbang kenong.
5.	Kempyang	Perangkat gamelan kang kasusun ing papan kaya ayunan, natane kaya kenong lan bonang. Rancakanipun luwih cendhek katimbang kenong.
6.	Kenong	Perangkat gamelan kang kasusun ing papan kaya ayunan, natane kaya bonang, kethuk,lan kempyang.
7.	Kempul	Biasane digantung. Bentukane koyo gong nanging luwih cilik lan swarane luwih dhuwur.
8.	Gong Ageng	Gamelan kang ditabuh lan diametere paling gedhe. Duweni nada paling rendah. Ditabuh nganggo gembel.
9.	Gong Suwukan	Gamelan kang ditabuh lan ukurane gedhe sakwise gong ageng. Duweni nada luwih dhuwur katimbang gong ageng.

5.      Wujud Kawatan

1.	Rebab	Wujud gamelan kang cara nabuhe dikosok/digesek.
2.	Siter	Wujud gamelan kang cara nabuhe dipetik nganggo tangan.
3.	Celempung	Wujud gamelan kang cara nabuhe dikosok/digesek. Nadane saoktaf ngisore siter.

6.      Wujud Pipa

1.	Suling	Dipundamel saking deling/pring. Cara ngunekke disebul. Swara sing diasilake saka rongga angin sing digeterake. Frekuensi gelombange gumantung karo ukuran dawa rongga angin sing digeterake.
2.	Kemanak	Perangkat gamelan kang wujude memper gedhang, biasane ditabuh kanggo ngiringi bedhayan.

                                          

  Tabuh Gamelan

Materi Sesorah

Assalamualaikum Wr.Wb

Ing dinten kang apik niki, kula bade ngenei ngerti tentang bab sesorah. Yuk langsung wae.

1.      Sesorah yaiku salah satunggaling kaprigelan micara ing sangarepe wong akeh kanggo ngandharake pemanggih utawi ide.

2.     Rantamaning sesorah :

a.     Salam pambuka (manut kapitadosan saha swasananipun)

b.    Purwaka inggih menika ngunjukaken puja-puji marang ngarsanipun Gusti    saha atur panuwun marang para rawuh sarta ingkang mbiyantu lampahing adicara

c.  Surasaning basa/isi/wps sesorah, inggih menika uderaning bab ingkang dipun wedharaken

d.   Dudutan, inggih menika inti inti sarining wedharan pangajeng-ajeng inngih menika bab-bab kang dipunkajengaken dening ingkang nindakaken sesorah dhumateng ingkang mireng.

e. Wasana inggih menika atur panuwun saha atur nyuwun pangaksami anggenipun nindakaken jejibahan.

3.      Jinising sesorah

a.      Sesorah kanthi cara (model) apalan

b.     Sesorah kanthi cara (model) naskah utawi teks

c.      Sesorah kanthi cara (model) dadakan utawa impromtu

d.      Sesorah kanthi cara (model) eksemporan

4. Ancasing sesorah

a.      Sesorah pambagyaharja

b.      Sesorah mamitaken jenazah

c.      Sesorah ngarahaken sawijining bab ing pakempalan

d.      Sesorah ngresmekaken (madegipun papan pangibadahan, tetenger, lsp.)

e.      Sesorah pamedhar sabda

f.      Sesorah palapuran (ing pakempalan, organisasi koperasi, lsp.)

Pamedhar sabda ngasta utawi damel cathetan alit minangka gaman utawi pangemut-emut urutaning ingkang badhe dipun ngendikakaken.

5. Bab ingkang dipungatosaken nalika sesorah

 Supados nengsemaken ing samudayanipun, pramila kedah nggatosaken :

a. Busana (Ageman)

        Anggenipun ngadi busana kajumbuhna kaliyan keperluwanipun, wonten ing adicara

menapa ingkang badhe dipunwayahi.

b. Subasita (Trapsila, tata Krami)

        Trapsila ungkang kirang, ugi badhe ngirangi kawibawan, ingkang wasana lajeng dados

kirang nengsemaken. Solah bawa sampun ngatos kedamel-damel, prayogi ingkang prasaja kemawon, anteng, manteb, nanging boten kaken. Pramila menika saged gladhen wonten ing sangajengaipun pengilon ingkang ageng, mangke badhe manggihi patrap ingkang luwes tuwin pantes. Sha kaudiya babagan ewah-ewahaning pasuryan, saged nggambaraken wosing penggalih, ingkang salajengipun jumbuh kaliyan swasana.

c. Swara ( Vokal, basa Populer)

       Kedaling lesan kedah kagladhi, supados saged langkung cetha kedaling swanten. Pocapan inggih semanten ugi, kaudia saged mbedakaken swantening tembung-tembung ingkang medal kanthi cetha. 

d. Basa Tuwin Sastra

        Basa ingkang kaginakaken kedah miturut tuntunaning sastra ingkang leres. Pamilihing tembung ingkang salajengipun dipunronce ukara ingkang trep, luwes, sae, wasana sekeca kapirengaken. Dene basa ingkang trep ugi ngengeti tuntunaning parama-sastra ingkang leres. Pamilihing tembung, pangrakiting ukara, laguning ukara (intonasi) ingkang cetha, kendho-kenceng, inggil andhap, rikat rindhik, lsp. Ringkesipun basa ingkang komunikatif inggih menika basa ingkang kedah angegeti :

             a.    Sinten ingkang gineman

             b.    Sinten ingkang dipunajak gineman

             c.    Sinten ingkang dipun ginem

             d.   Swasana nalikanipun gineman

             e.    Sami mangertosi ingkang dipun ginem.

              Awit saking punika, pranatacara utawi pemedar sabda kedah nggatosaken perkawis-perkawis ingkang kedah dipun gatosaken tuwin perkawis-perkawis ingkang kirang mrarani ingkang midhanget. Perkawis-perkawis ingkang kedah dipun gatosaken, inggih punika :

    

    Patrap sarira tuwin pasuryan ingkang kedah katindakaken :

1.  Jumeneng kanthi sigrak tuwin jejeg, sikaping suku megar metawis kalih jobin, percaya diri

2.  Asta ngapurancang, sarira radi ndegeg, janggut katarik, namung sampun katingal kaku

3.   Polatan katingal sumeh, namung boten katingal kadamel-damel 

4.   Mriksani dhumateng para pamirsa kanthi trapsila

5. Penggalih dipunsarehaken, supados suwanten boten kapireng ndredheg

6. Wiramaning wicara ingkang cetha sarta kajumbuhaken kaliyan kawontenan

7. Ngagem basa ingkang alus, ananging boten perlu basa ingkang muluk2, supados gampil dipunsuraos dening ingkang midhangetaken

8.  Pangandikan boten perlu muter2, ingkang cekak, ananging saged nyakup punapa ingkang badhe dipunkajengaken.

6. Basa tuwin sastra

Basa ingkang kaginakaken kedah miturut tuntunaning sastra ingkang leres. Pamilihing tembung ingkang salajengipun dipunronce ukara ingkang trep, luwes, sae, wasana sekeca kapirangaken. Manggihi jaman menika, prayogi ngagem tembung-tembung ingkang prasaja kemawon. Dados langkung gampil katampi saha dipun mangertosi tegesipun dening ingkang mirengaken. Saged kemawon mbok bilih langkung marem ngginakaken basa ingkang langkung rinengga, kanthi tembung-tembung ingkang endah, ananging ugi kedah ngngeti saha njumbuhaken kaliyan kawontenanipun. Dene basa ingkang trep ugi ngengeti tuntunaning parama-satra ingkang leres. Ringkesipun basa ingkang komunikatif inggih menika basa ingkang kedah angengeti :

1.      Sinten ingkang gineman.

2.      Sinten ingkang dipunajakgineman.

3.      Sinten ingkang dipunginem.

4.      Swasana nalikanipun gineman.

5.      Sami mangertosi ingkang dipunginem.

7. Tuladha

Sesorah Sumpah Pemuda

Assalamualaikum Wr. Wb.

Bapak Kepala Sekolah ingkang satuhu kula bekteni, Bapak/Ibu Dwija saha karyawan SMA Negeri 11 Sembada ingkang satuhu kinurmatan, sarta kanca-kanca ingkang kula tresnani. Ingkang sepisan sumangga kula panjenengan sedaya ngaturaken puji syukur dhateng Gusti Allah ingkang maha welas asih ingkang tansah paring nikmat saha rahmat satemah kula saha panjenengan taksih saged pados ngelmu inggih menika taksih saged sinau wonten ing pawiyatan kita menika.

Kaping kalih, nuwun sewu kula sampun kumawantun jumeneng wonten ngarsa panjenengan sedaya saperlu badhe ngaturaken sesorah bab Sumpah Pemuda. Kula panjenengan sedaya tamtu sampun sami mangertos bilih tanggal 28 Oktober bangsa Indonesia mengeti dinten Sumpah Pemuda. Inggih menika salah satunggaling kedadosan sakral ingkang nedahaken dhateng sedaya tiyang bilih bangsa Indonesia bangsa ingkang anggadhahi semangat juang, semangat nyawiji bhineka tunggal ika, dados bangsa ingkang jumeneng kanthi jejeg.

Wondene wosipun Sumpah Pemuda inggih menika:

1.Kami Putra dan Putri Indonesia mengaku bertanah air satu, tanah air Indonesia

2.Kami Putra dan Putri Indonesia mengaku berbangsa satu, bangsa Indonesia

3.Kami Putra dan Putri Indonesia mengaku berbahasa satu, bahasa Indonesia

Wosipun sumpah saha prasetya menika wajib kula saha panjenengan sedaya jagi saha dipunwarisaken dhumateng putra wayah kagem mujudaken gegayuhan kamardikan saha gesang kanthi gemah ripah loh jinawi tata tentrem kerta raharja, adil saha sejahtera. Kita minangka siswa nggadahi jejibahan njagi semangat dalah mempeng anggenipun sinau.  Minangka pemuda kita ugi kedah semangat saha sregep anggenipun nyambut damel ngisi pambangunanipun bangsa.

Menika ingkang saged kula aturaken ngengingi babagan Sumpah Pemuda.  Pramila cekap semanten kemawon atur kula, mbok bilih kathah klenta-klentuning atur kula tansah nyuwun agunging pangaksami.

Wassalammuallaikum Wr. Wb.

Matur suwun.

Wassalamualaikum Wr.Wb

Sumber :

1. Rivanocahya.blogspot.co.id
2. LKS Bahasa Jawa Semester 2
3. www.contoh-contoh cerkakk.com
4. www.beritajawajogja.com